Czy architekt krajobrazu posiada uprawnienia?
W wcześniejszych artykułach powiedziałam Ci pokrótce o tym, kim jest architekt krajobrazu i jakie umiejętności powinien rozwijać, aby stać się jeszcze lepszy w swojej profesji. Dzisiaj chcę opisać dość ważny i trudny temat. Mianowice czy architekt krajobrazu ma jakieś uprawnienia? Czy istnieje regulacja zawodu architekta krajobrazu?
Postrzeganie zawodu architekta krajobrazu
Przykre dla mnie jest to, że architektów krajobrazu postrzega się w naszym kraju głównie jako projektantów ogrodów. Wciąż nie mamy dużego wpływu na powstawanie nowych obszarów zieleni, a jedynie potrzebni jesteśmy w końcowych etapach procesów inwestycyjnych, gdy trzeba „ogarnąć teren”. Na szczęście, to się poprawia. Bardzo powoli.
Zacznę w wprost. Uważam, że to jak nas, architektów krajobrazu i nasz zawój się postrzega jest zasługą nas samych – architektów krajobrazu! Wielu osobom się nie spodoba to co powiem, ale aby nasz zawód był bardziej szanowany, musimy udowodnić, że mamy coś więcej do zaoferowania niż projekty rabatek. W wywiadzie opublikowanym na stronie muratorplus w 2010 roku z architektem krajobrazu Mirosławem Sztuką, możemy przeczytać jego wypowiedź. Przytoczę fragment:
Dziwi mnie, że w Polsce, w architekturze krajobrazu nikt nawet nie próbuje się zastanowić, jaki wpływ na to, co projektujemy, mają zmiany klimatyczne, wzmagający się brak wody czy stały wzrost cen energii i surowców naturalnych. W Polsce wciąż projektujemy hektary intensywnie nawadnianych trawników, realizujemy tereny zieleni wymagające bardzo intensywnej pielęgnacji, a co za tym idzie, bardzo kosztowne w utrzymaniu. Nasze parki to obrazki żywcem przeniesione z tego, co w wielu krajach praktykowało się w latach 70-tych, kiedy ropa była tania, o oszczędności wody nikt nie myślał, a wszystko spryskiwało się tonami herbicydów. Nie wspomnę już o zagospodarowywaniu wody deszczowej czy świadomym wprowadzaniu procesów naturalnych jako elementów kształtujących projektowaną przestrzeń.
Jeżeli my, architekci krajobrazu, sami nie zaczniemy edukować potencjalnych klientów, jeśli sami nie będziemy świadomi procesów globalnych i nie ustawimy naszej własnej agendy, to zawsze będziemy relegowani do roli projektowania zielonych dodatków, które ktoś za nas wstawi w przestrzeń, nad którą nie będziemy mieli żadnej kontroli. I nie musi to być działanie grupowe… Niestety, nie widzę nawet pojedynczych osób, które by forsowały tego typu projekty [3].
Czytam to i wiesz co? Sądzę, że przez te 10 lat nic się w tej kwestii nie zmieniło… Jeśli się zmieliło coś na lepsze, to w bardzo małym stopniu. I jest to dość smutne. Zastanawiam się, dlaczego tak jest.
Zawód architekta krajobrazu w Polsce zmaga się z wieloma problemami. Wymienię m.in. brak regulacji zawodu, brak izby architektów krajobrazu, niewielkie działania projektowe i decyzyjne w większej skali przestrzennej, brak poważnego traktowania naszego zawodu, problemy z wynagrodzeniem za pracę.
Uprawnienia
Architekt krajobrazu nie jest uwzględniany przez prawo budowlane, wciąż nie istnieje w pełni w procesie inwestycyjnym.
W artykule Andrzeja Drabińskiego pt. Prawne aspekty zawodu architekta krajobrazu z roku 2007 możemy przeczytać:
Szereg obiektów architektury krajobrazu należy do kategorii określonej w Prawie budowlanym (Ustawa 1994) jako obiekt budowlany. Zgodnie z Polską Klasyfikacją Obiektów Budowlanych (Rozporządzenie 1999) obiektów małej architektury nie klasyfikuje się, zieleń na ulicach i placach, zieleń w osiedlach, zieleń przydrożna oraz tereny zielone pozostałe klasyfikowane są zgodnie z obiektem, do którego przynależą. Pola golfowe, ogrody i parku publiczne, skwery, ogrody botaniczne i zoologiczne zaliczane są do budowli sportowych i rekreacyjnych. Absolwent architektury krajobrazu nie otrzymuje uprawnień budowlanych po ukończeniu studiów wyższych na kierunku architektura krajobrazu. Trzeba ukończyć takie kierunki jak: architektura i urbanistyka, budownictwo lub inżynieria środowiska (Rozporządzenie 2006b). Do chwili obecnej brak regulacji kwestii uprawnień do wykonywania zawodu przez absolwenta kierunku architektura krajobrazu. Liczba absolwentów architektury krajobrazu z roku na rok rośnie i jest nas na tyle, że powinniśmy się zainteresować zmianą przepisów Prawa budowlanego, aby architekt krajobrazu miał wyraźnie określony zakres uprawnień zawodowych. Wymaga to większej aktywności władz poszczególnych uczelni i stowarzyszeń zawodowych [1].
W 2016 roku został rozpoczęty projekt PRA (Prefessional Recognition Assistance), który miał na celu wspieranie regulacji prawnej zawodu architekta krajobrazu. Dokładniej celem było popieranie wysiłków krajów członkowskich prowadzących do wzmocnienia pozycji zawodu i doprowadzenia do jego regulacji [2].
Uprawnienia dla architektów krajobrazu w Polsce
Polska to jeden z krajów, gdzie zawód nie jest uregulowany zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Należymy do grupy krajów o systemie izbowym, w których nie została jeszcze powołana izba architektów krajobrazu. Do dziś nie została uregulowana kwestia uprawnień zawodowych [2].
Aktualnie w naszym kraju można zaobserwować spory i cieszący się popularnością ruch w obszarze projektowania zieleni. Coraz częściej w przetargach wymagana jest obecność architekta krajobrazu (niekoniecznie jego zdanie…). Podobnie wygląda sytuacja w konkursach na projekty terenów o charakterze krajobrazowym.
Problemem jest to, że często projekty zieleni nie trafiają w ręce profesjonalistów, tylko do tych, którzy oferują najniższą cenę za dokumentację projektową. Dzieje się tak często bez uwzględnienia wymagań dotyczących odpowiednich kwalifikacji projektanta. Dlatego istotne jest nadanie uprawnień, które mogłyby zagwarantować, że praca dla architektów krajobrazu trafi w ręce profesjonalistów.
W Polsce są dwa stowarzyszenia zrzeszających architektów krajobrazu, o których już wspominałam w wcześniejszych artykułach: Stowarzyszenie Architektury Krajobrazu SAK i Stowarzyszenie Polskich Architektów Krajobrazu SPAK. Zawody pokrewne natomiast reprezentuje: Stowarzyszenie Naukowo- Techniczne Inżynierów i Techników Ogrodnictwa SITO oraz Ogólnopolskie Stowarzyszenie Twórców Ogrodów OSTO. Mając na uwadze wspólne interesy, przedstawiciele wymienionych stowarzyszeń założyli z inicjatywy SAK Federację Stowarzyszeń Architektury Krajobrazu [2].
Uprawnienia dla architektów krajobrazu za granicą
W krajach europejskich stan zawodu architekta krajobrazu jest bardzo zróżnicowany, a sytuacja prawna skomplikowana.
Na Islandii architekci krajobrazu mogą projektować obiekty w określonym zakresie.
W Portugalii specjalizacja architektura krajobrazu została zapoczątkowana w 1940 roku. Architekcie krajobrazy działają tam ok 70 lat, pracując na wszystkich szczeblach administracji publicznej oraz w sektorze prywatnym. Uznaje się znaczony wkład architektów krajobrazu w dziedzinie planowania terytorialnego, ochrony przyrody, środowiska, krajobrazu, planowania przestrzennego, zdrowia publicznego i jakości życia. Są zawodem prawnie wymaganym w zakresie szeregu prac projektowych dotyczących różnych obszarów i skal.
W Holandii ochrona tytułu i członkostwo w organizacjach zawodowych są rozdzielone. Architekci krajobrazu posiadają chroniony tytuł i na tej podstawie zawód jest uregulowany. Zawód jako taki może być wykonywany przez każdego, o ile nie używa on oficjalnego tytułu. Na uwagę zasługuje to, że tytuł jest chroniony, a nie zawód, tak więc każdy może pracować w Holandii jako architekt krajobrazu, projektować i wykonywać ogrody lub dzieła architektury krajobrazu.
W Słowenii regulacja zawodu występuje na poziomie krajowym, natomiast nie jest ona uwzględniona w rejestrze europejskim. Uporządkowano kwestię zawodu architekta krajobrazu. Jednak nadal tytuł zawodu nie jest odpowiednio chroniony.
Na Słowacji zawód został uregulowany równocześnie z zawodem architekta. w trakcie tworzenia Izby Architektów z Sekcji Architektów Krajobrazu współpracującej z architektami, utworzona została Izba Architektów Krajobrazu. Oprócz izby aktywnie działa stowarzyszenie architektów krajobrazu [2].
W znaczącej liczbie krajów działają izby architektów krajobrazu i trwają prace zmierzające do nadania zawodowi architekta krajobrazu należnej rangi. Wymagają one wspólnego działania i zjednoczenia sił całego środowiska zawodowego.
Obecna sytuacja zarówno w naszym kraju, jak i w całej Europie wydaje się dobrym momentem do zintensyfikowania działań. Zieleń w mieście i ochrona przyrody coraz częściej wymieniane są w programach wyborczych na szczeblu krajowym, jak i lokalnym. Na tej zielonej fali zawód architekta krajobrazu ma szansę wypłynąć w oficjalnych regulacjach prawnych i zaistnieć na poziomie krajowym lub prawa lokalnego podejmowanego w formie uchwał rad miasta czy gmin [2].
Poniżej tabela z porównaniem sytuacji zawodu architekta krajobrazu w krajach zrzeszonych w IFLA Europe. Tabela pochodzi z artykułu „Sytuacja zawodu architekta krajobrazu w Europie na podstawie prac zespołu zajmującego się wspieraniem regulacji zawodu Professional Recognition Assistance (PRA) IFLA Europe” i autorem jej jest Urszula Forczek-Brataniec.
Obecnie widzimy jak duża jest potrzeba działań w temacie zieleni i ochrony przyrody w programach wyborczych na szczeblu krajowym jak i lokalnym. Architektura krajobrazu może posiadać regulację prawną i teraz jest to dobry moment, aby w naszym kraju jak i Europie przystąpić do wprowadzania oficjalnych regulacji prawnych [2]. Czas pokaże czy cokolwiek się zmieni, czy coś z tym zrobimy.
Podsumowanie
Wiele pracy przed nami architektami krajobrazu. Zjednoczeni, razem możemy wiele zdziałać dla naszego zawodu jaki i dla otaczającej przestrzeni. Dużo zależy od władz uczelni jak i działań stowarzyszeń promujących standardy projektowe jak i zawód architekta krajobrazu. Do tego każdy z nas swoją pracą, kreuje wizerunek tego zawodu. Tematyka związana z architekturą krajobrazu jest coraz bardziej istotna w kształtowaniu naszego otoczenia. Działania na rzecz regulacji prawnych zawodu architekta krajobrazu trwając.
Wiem też, że podejście wielu krajów do krajobrazu będzie się w końcu zmieniać. Na lepsze.
Bibliografia:
[1] A. Drabiński, Prawne aspekty zawodu architekta krajobrazu, Czasopismo Techniczne, R. 104, Z. 10, 5-A, Kraków, 2007 (dostęp 26.07.2020) https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/resources/34860
[2] U. Forczek-Brataniec, Sytuacja zawodu architekta krajobrazu w Europie na podstawie prac zespołu zajmującego się wspieraniem regulacji zawodu Professional Recognition Assistance (PRA) IFLA Europe, Landscape architecture 2/2018.
[3] Wywiad z architektem krajobrazu Mirosławem Sztuką, Senior Associate i Dyrektorem do Spraw Projektowych na Chiny w AECOM PDD (dostęp 26.07.2020) https://www.muratorplus.pl/biznes/firmy-i-ludzie/sami-jestesmy-sobie-winni-czyli-architektura-krajobrazu-w-polskim-wydaniu-aa-7ehs-fSro-jzTZ.html?fbclid=IwAR0czB6LL5eHmfnC-ogvsopwunnIAHBA7ZaAztGcC9GsouTEAvOZh-niv2U
Justyna Mazur-Łabuz
Nie odchodź jeszcze, podziel się ze mną swoją opinią. Napisz co uważasz o tym tekście i architekturze krajobrazu
–> justyna@justlandscape.pl
Wszelkie prawa zastrzeżone. Wykorzystanie tekstu wyłącznie za podaniem źródła i autora.
JUST LANDSCAPE
PRACOWANIA ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU
mail: justyna@justlandscape.pl
Aleja 29 Listopada, Kraków